W związku z ostatnimi doniesieniami o incydentach na obiektach wodociągowo-kanalizacyjnych, kolejni wojewodowie oraz Rządowe Centrum Bezpieczeństwa zwracają się do przedsiębiorstw z informacją o konieczności przygotowania lub uaktualnienia planów ochrony obiektów. Obowiązek przygotowania takiego planu wynika wprost z ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia, która służy zapewnieniu bezpieczeństwa ludzi oraz ochronie mienia poprzez określenie zasad organizacji i prowadzenia ochrony fizycznej.
Ustawa zawiera otwarty katalog (art. 5) obszarów, obiektów, urządzeń i transportów podlegających obowiązkowej ochronie. Obowiązek ten wynika ze ich strategicznego znaczenia dla obronności, bezpieczeństwa publicznego oraz interesu gospodarczego państwa.
W ramach zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, realizowane są działania mające na celu ochronę zakładów, obiektów i innych urządzeń, których zniszczenie lub uszkodzenie mogłoby spowodować zagrożenia życia i zdrowia ludzi, a także naruszyć prawidłowe funkcjonowanie społeczności lokalnej.
Powyższe zadania realizowane są w formie wskazanej w art. 3 ustawy tj. w formie:
1) bezpośredniej ochrony fizycznej – stałej lub doraźnej (wewnętrzne służby ochrony, specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne – przedsiębiorstwa, które uzyskały koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia – art. 2 ust. 6- 8),
2) odpowiednich zabezpieczeń technicznych (urządzenia i systemy alarmowe, zabezpieczenia mechaniczne).
Art. 5 ust. 2 pkt. 3 lit. a) ustawy, wskazuje zakłady, obiekty oraz urządzenia mające istotne znaczenie dla funkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, i wymienia wśród nich ujęcia wody, wodociągi oraz oczyszczalnie ścieków.
Zatem bezsprzecznie należy uznać iż, infrastruktura oraz urządzenia należące do przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, służące do prowadzonej przez nie działalności podstawowej, zaliczają się do grupy podlegającej ochronie. Potwierdził to w wyroku z 2 grudnia 2020 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie z (sygn. akt VI SA/Wa 1389/20).
Aby obiekt mógł być uznany za podlegający obowiązkowej ochronie powinien być wyznaczony w drodze decyzji administracyjnej przez stosowny organ.
Wśród uprawnionych do tego organów znaleźli się: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz wojewodowie w stosunku do podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych jednostek organizacyjnych. Zasadą jest zatem, aby obszary i obiekty były podległe, podporządkowane lub nadzorowane przez wymienione organy.
Po wydaniu i uprawomocnieniu się przedmiotowych decyzji, zostają one przekazane do właściwych wojewodów, którzy prowadzą ewidencję obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie. Co ważne Wojewodowie mogą, na podstawie odrębnych uzgodnień lub wniosku kierownika jednostki organizacyjnej, objąć ochroną obiekty i zakłady niewymienione w ustawie. Konieczne jest jednak spełnienie przesłanek uzasadniających objęcie ich obowiązkową ochroną. Zaznaczyć należy wszkaże, że Wojewoda mając możliwość umieszczenia w prowadzonej przez siebie ewidencji, podmiotu innego niż określony w art. 5 ust. 3 nie działa w sposób niczym nieograniczony (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 marca 2014 r., sygn. akt VIII SA/Wa 842/13.)
Co najważniejsze, obowiązek zapewnienia właściwej ochrony ciąży na kierowniku jednostki od chwili powiadomienia go przez właściwego wojewodę, że bezpośrednio przez niego zarządzany obszar, obiekt lub urządzenie znalazło się w stosownej ewidencji. (Ustawa o ochronie osób i mienia. Komentarz, Katarzyna Chałubińska-Jentkiewicz, Justyna Kurek, Monika Nowikowska, Filip Radoniewicz)
Powiadomienie o umieszczeniu w wykazie wyżej wymienionych obszarów, obiektów i urządzeń, wiąże się z powstaniem określonych obowiązków po stronie kierownika jednostki tj koniecznością:
1) opracowania i uzgodnienia planu ochrony,
2) zapewnienia odpowiedniej ochrony fizycznej oraz technicznej (zabezpieczenia),
3) ponoszeniem odpowiedzialności za uchybienia.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy, kierownik jednostki, który bezpośrednio zarządza obszarami, obiektami i urządzeniami umieszczonymi w ewidencji, o której mowa w art. 5 ust. 5 (albo upoważniona przez niego osoba) są obowiązani uzgadniać plan ochrony tych obszarów, obiektów i urządzeń z właściwym terytorialnie komendantem wojewódzkim Policji, a w zakresie zagrożeń o charakterze terrorystycznym, z właściwym terytorialnie dyrektorem delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Plan ochrony musi:
1) uwzględniać charakter produkcji lub rodzaj działalności jednostki,
2) zawierać analizę stanu potencjalnych zagrożeń, w tym zagrożeń o charakterze terrorystycznym, i aktualnego stanu bezpieczeństwa jednostki,
3) podawać ocenę aktualnego stanu ochrony jednostki,
4) zawierać dane dotyczące specjalistycznej uzbrojonej formacji ochronnej, a w tym:
a) stan etatowy,
b) rodzaj oraz ilość uzbrojenia i wyposażenia,
c) sposób zabezpieczenia broni i amunicji,
5) zawierać dane dotyczące rodzaju zabezpieczeń technicznych,
6) zawierać zasady organizacji i wykonywania ochrony jednostki.
Co istotne, zgodnie z art. 26 ust. 2 oraz 27 ust 4, plan ochrony sporządza osoba wpisana odpowiednio na listę kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej albo listę kwalifikowanych pracowników zabezpieczenia technicznego. Tym samym, właściwym jest zlecenie sporządzenia planu wykwalifikowanemu podmiotowi.
Ustalenie planu ochrony i jego efektywna realizacja wymaga współpracy podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie obiektem z organami nadzoru (Wojewodą) oraz służbami państwowymi (w szczególności Policją i ABW w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom terrorystycznym).
O uzgodnieniu planu ochrony decyduje właściwy organ Policji, który bierze pod uwagę potencjalny stan zagrożenia jednostki oraz wymagania określone w obowiązujących przepisach prawa. Uzgodnienie bądź odmowa uzgodnienia planu ochrony zależy od uznania organu Policji. To uznanie w żadnym razie nie oznacza jednak dowolności. Organ Policji opierając się na swojej wiedzy profesjonalnej ustala zarówno potencjalny stan zagrożenia, jak też ocenia czy przedstawiony plan ochrony jest należytym zabezpieczeniem w stosunku do tego zagrożenia, a następnie, zważywszy na te ustalenia, podejmuje decyzje i uznaje, że należy uzgodnić plan ochrony lub odmówić jego uzgodnienia, przy czym uznanie nie obejmuje faktów a jedynie określenie ich skutku prawnego. (B. Adamiak, J. Borkowski „Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz” Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, str. 486).
Niewywiązanie się z obowiązku zapewnienia fizycznej lub technicznej ochrony obszaru, może zgodnie z art. 48 ustawy, skutkować nałożeniem kary grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Podsumowując, ochrona obszarów, obiektów i urządzeń wskazanych w ustawie jest elementem systemowego podejścia do bezpieczeństwa państwa, a jej realizacja wymaga ścisłej współpracy podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie infrastrukturą z organami administracji publicznej i służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo. Istotnym elementem tego systemu są oczywiście również przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne.
Źródło:
Autor: Mateusz Ciszewski
