Na początku małe przypomnienie: Dnia 16 grudnia 2020 r. (po kilku latach oczekiwań i różnych legislacyjnych przepychanek) w końcu oficjalnie „klepnięto” znowelizowaną Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) W sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Opatrzono ją symbolem 2020/2184 i zastąpiła ona dyrektywę 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. Z praktycznego punktu widzenia słowo „zastąpiła” być może jest trochę mylące, ponieważ proces ten jest nieco rozciągnięty w czasie. Nowa dyrektywa została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w wigilię wigilii, czyli dnia 23.12.2020r. i tym sposobem niejako otrzymaliśmy ją wszyscy – mówiąc kolokwialnie – „pod choinkę”. Oficjalnie weszła w życie 20 dni po opublikowaniu, czyli 12.01.2021r. i od tego czasu zaczęło się dwuletnie odliczanie. Dlaczego? Ponieważ dyrektywa jest skierowana do państw członkowskich Unii Europejskiej i do tego czasu każde państwo ma implementować ją do własnych krajowych systemów prawnych. Mówiąc inaczej: dokument ten mówi naszym rządzącym co i na kiedy trzeba zrobić, a oni (do dnia 12.01.2023) mają za pomocą odpowiednich aktów prawnych wskazać jak to zrobić. Na dzień dzisiejszy wszystko wskazuje, że znowelizowane zostaną: Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzeniu ścieków oraz Rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Data 12 stycznia 2023 roku jest tą główną cezurą do czasu której wszystko ma być dopięte na ostatni guzik. Wszystko, poza wymienionymi w dyrektywie aspektami (a tych tematów jest tam parę), które mają swoją własną datę wdrożenia. Dlatego też w tytule niniejszego wpisu zamieściłem takie właśnie pytanie. I to pytanie pewnie jeszcze nie raz będę Wam zadawał, nie tylko 12 stycznia przyszłego roku. Dziś zajmiemy się tak zwaną listą obserwacyjną, ponieważ zgodnie z treścią dyrektywy 2020/2184 w styczniu 2022, a dokładniej do 12.01.2022 ta lista miała zostać ustanowiona. Prawie się udało, bo została ona podana do publicznej wiadomości z tygodniowym poślizgiem.
Lista obserwacyjna. Co to właściwie jest?
W zasadzie, jeśli chodzi o ścisłość, należałoby mówić o: Liście obserwacyjnej substancji lub związków chemicznych obecnych w wodzie, wzbudzających zainteresowanie opinii publicznej lub naukowców z powodów wpływu tych substancji na ludzkie zdrowie. I dokładnie to będę miał na myśli używając skrótu: lista lub lista obserwacyjna. Ta pełna nazwa poniekąd odpowiada na pytanie czym jest owa lista, ale pozwolę sobie jeszcze na nieco obszerniejsze wyjaśnienie. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że ilość związków chemicznych „krążących” w środowisku, a więc między innymi w wodzie właśnie, jest ogromna i z roku na rok się powiększa, w każdym razie jeśli chodzi o te pochodzenia antropogenicznego, które sami w sposób zamierzony lub nie do tego środowiska emitujemy. Część z tych substancji jest obojętna dla naszego zdrowia lub ma wpływ marginalny na przykład przez to, że występuje lokalnie, w małych stężeniach lub rozkłada się w miarę szybko w środowisku. Wiele substancji jednak ma na nas i na nasze zdrowie wpływ negatywny. Część z tych substancji dosyć dobrze poznaliśmy, wiemy jakie ryzyko niesie ich obecność w środowisku i w jakim stopniu mogą negatywnie oddziaływać na nasze zdrowie. Z tej też przyczyny w aktualnie obowiązującym rozporządzeniu w sprawie jakości wody, mamy w takim, a nie innym kształcie wyartykułowane między innymi załączniki 1A i 1B. Są one odzwierciedleniem aktualnej wiedzy co i w jakim stężeniu może nam szkodzić i nie powinno się znaleźć w wodzie którą spożywamy. Oczywiście jest to tak zwane podejście ostrożnościowe, czyli zakładające, że przez całe życie wypijamy dosyć dużą ilość wody. Najprawdopodobniej jednorazowe wypicie szklanki wody zawierającej 55µg cyjanków w litrze nas nie zabije, ale wiadomo o co chodzi. Sytuacja zaczyna się komplikować, kiedy w wodzie, którą codziennie spożywamy są substancje mogące nie być obojętne z punktu widzenia naszego zdrowia, ale nie wiemy ile ich jest, jak bardzo mogą być szkodliwe lub… może nawet nie wiemy, że tam są. Dlatego też nowa dyrektywa stworzyła pojęcie tak zwanego mechanizmu listy obserwacyjnej, który w swoim założeniu jest po pierwsze elastyczny, a po drugie jest takim rodzajem poczekalni dla zjawisk, które naukowcy jeszcze nie do końca zbadali, a których my jako społeczeństwo troszkę lub mocno się obawiamy. Słowo „poczekalnia” być może nie jest tutaj zbyt właściwe. Bardziej adekwatnym byłoby określenie – tymczasowy punkt bacznej uwagi. Trafiają tam parametry, które będą dokładnie monitorowane i badane i w zależności od wniosków wypływających z tych badań: albo zostaną włączone do oficjalnego kanonu parametrów, których obecność i szkodliwość w wodzie została potwierdzona, albo po prostu z tej listy docelowo zostaną usunięte. Podsumowując ten akapit zacytuję zdanie z dyrektywy: Substancje i związki dodaje się do listy obserwacyjnej w przypadku gdy istnieje prawdopodobieństwo, że mogą one być obecne w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi i mogłyby stwarzać potencjalne ryzyko dla zdrowia ludzkiego. Koniec cytatu.
|
Źródło:www.iconfinder.com/icons/697584/add_to_watchlist_eye_plus_watchlist_icon |
Zatem co aktualnie znajduje się na liście ?
W załączniku do pierwszej edycji listy obserwacyjnej ustanowionej przez Komisję Europejską w dniu 19.01.2022 r. znalazły się: 17-ß-estradiol i nonylo-fenol. Ten pierwszy związek jest naturalnym hormonem żeńskim, który jest również używany jako składnik wielu środków farmaceutycznych stosowanych w różnych terapiach hormonalnych. W tym miejscu pozwolę sobie również na małą dygresję. Nie chodzi mi o sam związek umieszczony na liście, ale wartość dopuszczalną, która według listy wynosi – uwaga – 1ng/l ! W stosunku do wymagań stawianych wodzie przeznaczonej do spożycia został w tym momencie pobity absolutny rekord, który przez długi czas należał do benzo(a)pirenu i wynosił (nadal wynosi, tzn. nie rekord, ale wartość parametryczna dla tej substancji) 30 ng/l. Jeśli chodzi o nonylofenol, jest to substancja, która znalazła szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu, a jej istota w kontekście jakości wody polega na tym, że jest to substancja naśladująca (wywołująca podobne efekty) działanie estrogenów. Zatem pierwsza lista obserwacyjna dedykowana jest w całości tematyce hormonalnej i to świadczy o fakcie, że w kontekście jakości wody, będziemy się temu zagadnieniu z pewnością bacznie przyglądać.
Czego nie ma na liście, a o czym warto wspomnieć ?
Na pewno mikroplastik. Dlaczego? Ponieważ zgodnie z treścią dyrektywy – do dnia 12 stycznia 2024 r. Komisja Europejska ma przyjąć i oficjalnie opublikować metodyki pomiaru zawartości mikroplastiku w wodzie, w kontekście umieszczenia go na liście obserwacyjnej. Zanieczyszczenie mikroplastikiem będzie kolejnym wskaźnikiem, który w najbliższym czasie trafi na listę obserwacyjną
Jest jeszcze jedna sprawa, a w zasadzie bardzo duża grupa związków chemicznych opisanych szyldem: PFAS.
PFAS (perfluoroalkylated substances) to produkowane przemysłowo związki, które są w użyciu od połowy XX wieku. Głównymi z nich są PFOS (perfluorooctane sulfonate) oraz PFOA (perfluorooctanoic acid). Ze względu na swoje właściwości takie jak odporność na wodę i tłuszcz są używane m.in. przy produkcji tkanin, skór, wosków podłogowych czy papieru śniadaniowego. W 2009 roku PFAS zostały wpisane na listę trwałych zanieczyszczeń organicznych ze względu na ich wszechobecność, bioakumulatywność i toksyczność.
Chodzi o monitorowanie w wodzie substancji per- i poli-fluoroalkilowych przy zastosowaniu parametrów „PFAS Ogółem” i „Suma PFAS”. Oczywiście wiem, że te substancje nie będą umieszczone na liście, bo znalazły się w załączniku 1B, jako parametr do monitorowania w ramach tak zwanego monitoringu grupy B, a ich wartości parametryczne określono na poziomie: 0,50 µg/l (PFAS ogółem) i 0,1 µg/l (suma PFAS), ale jednocześnie dyrektywa mówi, że: Nie później niż do dnia 12 stycznia 2024 r. Komisja ustanowi wytyczne techniczne dotyczące metod analizy do celów monitorowania tych substancji. Zatem do tego czasu „PFASy” pozostają nieco w rozkroku pomiędzy oficjalnym ustawodawstwem, a niedookreślonością listy obserwacyjnej.
PS: Istnieje również inna lista obserwacyjna w kontekście monitoringu wód powierzchniowych w zakresie tak zwanych substancji priorytetowych, ale to temat na inny wpis.
Link źródłowy do aktu ustanawiającego listę: https://ec.europa.eu/environment/publications/implementing-decision-drinking-water-directive-watch-list_en
Świat Wody - strona o najcenniejszym zasobie naszej planety.
